Konferencja – język wobec starości, szacunek w praktyce

Autorka: Agnieszka Owczarek 28 lipca 2021

Źródło: https://uniejow.pl/

W dniu 27 lipca 2021r. odbyła się konferencja poświęcona zagadnieniu dziadurzenia i jego konsekwencjom dla osób starszych.

 W wydarzeniu, które miało formułę online wzięły udział m.in. Danuta Parlak, psycholog i autorka książek, Magdalena Skrzydlewska – przedstawicielka stowarzyszenia Forum 4 czerwca, specjalistka w zakresie komunikacji społecznej, trenerka, działaczka, animatorka społeczna oraz Lena Rogowska-Lewandowska, która przedstawia się jako trenerka, facylitatorka i artystka społeczna.

Dyskusja miała na celu zdefiniowanie zagadnienia, któremu poświęcony jest projekt oraz omówienie planowanych działań w bliskiej i dalszej perspektywie czasowej.

Dziadurzenie, bo o tym mowa, to protekcjonalny i dyskryminujący język używany przez młodsze pokolenia w kontaktach z osobami starszymi. Pod względem intonacji, składni przypomina mowę, jaką dorośli posługują się w kontaktach z małymi dziećmi. Badania naukowe oraz codzienne obserwacje wskazują, że dziadurzenie jest zjawiskiem powszechnym i spotyka osoby starsze zarówno w relacjach rodzinnych jak i instytucjonalnych (urzędy, szpitale, domy opieki itp.). Charakterystyczne cechy dziadurzenia to m.in. stosowanie uproszczonego słownictwa, skracanie wypowiedzi, częste używanie formy „my” zamiast „ja” i „ty” (np. „pójdziemy”, „zrobimy” zamiast „pójdę/pójdziesz”, „zrobię/zrobisz”), poufały sposób traktowania osoby starszej (mówienie po imieniu bez uzyskania zgody rozmówcy – zamiast „pan/pani”), nadużywanie zdrobnień („zjemy obiadek”, „pójdziemy na spacerek”), przerywanie wypowiedzi osoby starszej i kończenie jej wypowiedzi za nią, częstsze niż w kontaktach „dorosły-dorosły” zadawanie pytań zamkniętych, sugerujących odpowiedź (np. „Nie jesteśmy chyba zmęczeni, prawda?”).

Przyczyn zjawiska można upatrywać w stereotypowym postrzeganiu osób starszych odmiennie niż swoich rówieśników. Seniorzy wprawdzie wzbudzają pozytywne, ciepłe uczucia, a jednocześnie nie otrzymują należnego im poważania, ponieważ w powszechnej opinii funkcjonują jako osoby nieporadne, o niskich kompetencjach poznawczych, wymagające prowadzenia za rękę.
Dziadurzenie jest więc łagodnym przejawem dyskryminacji związanej z wiekiem, na którą osoby starsze biernie przyzwalają nie wiedząc nawet jak sobie radzić w sytuacji, gdy ktoś narusza granice ich godności osobistej. Konsekwencją jest obniżona samoocena, podwyższony poziom stresu, poczucie mniejszej kontroli nad własnym życiem, gorsze funkcjonowanie poznawcze, a w konsekwencji wycofywanie się z aktywnego życia społecznego.

Prezes Towarzystwa Uniejowa, Urszula Urbaniak nawiązała do niedawno przeprowadzonych warsztatów podkreślając, że większość seniorów tak naprawdę nie czuje się staro, myśląc w kategoriach nieporadności życiowej. Przywołała także praktyczne przykłady dziadurzenia doświadczane na co dzień w różnych instytucjach.

Szerzej o problemie dziadurzenia pisze Danuta Parlak („Specyfika mowy dyskryminacyjnej używanej wobec osób starszych (elderspeak)”; zob: tutaj

Na czym polega projekt?
Pionierski projekt, którego celem jest przeciwdziałanie używaniu wobec osób starszych dyskryminującego języka realizuje Stowarzyszenie „Forum 4 Czerwca” z dotacji Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowany z Funduszy EOG.
Działania realizowane będą przez 22 miesiące (od 4.01.2021 do 31.10.2022), na terenie województwa łódzkiego w siedmiu gminach: Drzewicy, Inowłodzu, Łasku, Łowiczu, Opocznie, Uniejowie i Żarnowie.
Zaplanowane w projekcie działania obejmują:
– warsztaty edukacyjno-aktywizujące, w których wezmą udział grupy seniorów z każdej gminy objętej projektem;
– warsztaty edukacyjno-aktywizujące adresowane do osób pracujących z seniorami;
– kampania społeczna adresowana do instytucji i mieszkańców gmin,

Podjęte działania mają uświadomić negatywne skutki dziadurzenia/protekcjonalnej mowy dla funkcjonowania osób starszych, pomóc osobom pracującym z ludźmi starszymi w opanowaniu/stosowaniu niedyskryminujących form językowych osoby pracujące z osobami starszymi niedyskryminujących form językowych, pomóc osobom starszym doświadczającym dziadurzenia w asertywnym reagowaniu na ten rodzaj języka, oraz stworzyć – w ramach kampanii społecznej – sieć lokalnych organizacji i instytucji przeciwdziałających dziadurzeniu.

Stowarzyszenie „Forum 4 Czerwca” z siedzibą w Ksawerowie (woj. łódzkie) działa od 2016 roku i specjalizuje się w realizacji programów edukacyjno-aktywizujących kierowanych do osób starszych z obszarów wiejskich i małomiasteczkowych. Na terenie woj. łódzkiego przeprowadziliśmy kilka takich projektów (m.in. finansowanych z programu ASOS i programu FIO), w których bezpośredni udział wzięło prawie 1000 seniorów.

Link do artykułu: Konferencja język wobec starości, szacunek w praktyce